Een roofridder van het oude stempel is Joachim Kerstin Pruist (ook Prusse). Hij is aanvankelijk aanhanger van Willem van Oranje. Maar wanneer hij zich ontpopt als een wrede rover die niets en niemand ontziet, verliest hij zijn functie in het staatse leger. Uit wraak voor zijn ontslag speelt hij kastelen aan de Regge in handen van Spanje dat het hoofdkwartier in Oldenzaal heeft. In z'n eentje trekt hij rovend het platteland over. Na een jaar wordt hij gegrepen en op de Markt van Zwolle onthoofd.

Rechts: Pruist probeert vanuit Schuilenburg aan de Regge de Spaanse soldaten in Oldenzaal en omgeving het brood uit de mond te stoten.

Boven: Het voormalige kasteel Schuilenburg staat op de kruising van de belangrijke Twenteweg, tussen Zwolle en Almelo, en aan de drukbevaren rivier Regge, net buiten Hellendoorn. Iedereen die vracht vervoert moet er tol betalen.

Pruist is kapitein van de infanterie en tevens ritmeester van de cavalerie (ruiters). Iedereen, niet alleen de katholieke meerderheid van de bevolking, is bang voor hem.

Van Hohenlohe slaat in maart 1580 een opstand van boeren die zichzelf desperado's noemen, neer in twee slagen bij het klooster Sion in de buurt van Deventer en bij Raalte. De boeren zijn de plunderingen door de slecht betaalde staatse ruiters meer dan zat. Van Hohenlohe boekt succes en zijn mannen vermoorden 700 opstandigen van het boerenleger.

In september 1580, na een mislukte opstand van katholieken in Zwolle, probeert Rennenberg nog een keer Zwolle in te nemen. Pruist maakt dan naam als verdediger van de hanzestad. Hij verjaagt ook de Spaanse troepen van de havezate Kranenburg.

Boven:
De beroemde tekenaar C. Pronk tekende eeuwen geleden Schuilenburg.

Pruist bezet jarenlang de kastelen Schuilenburg en Rhaan (Rha op het kaartje) bij Hellendoorn. Schuilenburg ligt zeer strategisch, op de kruising van de drukbevaren Regge en de verbindingsweg tussen Zwolle en Twente. Pruist beschouwt het schoutambt Hellendoorn als zijn domein.

In juni 1582 steekt Pruist Stad Delden en Goor (Goer) in brand en verjaagt de bevolking. De Spaanse soldaten, die steeds verder oprukken, mogen geen voedsel uit dit gebied meer krijgen. De Spaanse leiding legert daarom een garnizoen op kasteel Twickel bij Delden. Wanneer de Staten-Generaal in 1584 besluiten de tactiek van de verschroeide aarde toe te passen gaat Delden helemaal in vlammen op. Zie Villers.

Kaart links: Schuilenburg ligt aan de Regge bij Ham (het voormalige huis Den Dam, nu sporthal Voordam Hellendoorn). Op deze kaart uit 1660 is Twente (geelgekleurd) het 'werkgebied' van Pruist. De vrijbuiters van Pruist zitten ook op Rha (Rhaan) dat maar enkele honderden meters ten noorden van Schuilenburg heeft gelegen. De Regge ligt centraal in Twente. Maar de Regge stroomt ook door Goor (Goer oe=oo), terwijl op de kaart de Regge rechts van Goor stroomt. (Opmerking bij de kaart: Boven is west en rechts is noord)

Ver in de omtrek van de Schuilenburg maakt Pruist naam door te roven en te moorden. Boerderijen gaan in vlammen op. Eind juni, begin juli 1584 branden Diepenheim, Goor en Delden en in 1585 is Almelo aan de beurt. De tactiek van de verschroeide aarde, ingezet nadat ook Zutphen valt, zou een vinding zijn van de al eerder genoemde Lubbert Ulgher uit Zwolle. Staatse troepen steken grote delen van Twente, Salland, de kop van Overijssel en de Achterhoek in brand om de Spanjaarden uit te hongeren. De Spanjaarden houden nu gewoon strooptochten in het lutherse, dus 'ketterse', graafschap Bentheim.

Adolf van Neuenahr, stadhouder van Overijssel, Gelderland en Utrecht, kijkt goedkeurend toe hoe zijn troepen het platteland verwoesten. De adel, bewoners van de (verlaten) havezates, doet echter een dringend beroep op de Staten-Generaal de bevolking van het platteland te ontzien. Stadjes, dorpen en buurtschappen veranderen in een puinhoop. De markt in Zwolle blijft leeg. De handel komt tot stilstand. En dat terwijl de Spaanse soldaten hun voedsel gewoon uit het Duitse gebied, de graafschap Bentheim, halen. Bovendien zetten zij hun opmars vanuit Oldenzaal voort.

Behalve de edelen en de boeren verzetten nu ook de Zwolse burgers zich tegen de tactiek van de verschroeide aarde. De maatregel wordt daarna versoepeld. Groot probleem is dat er na de dood van Willem van Oranje geen leider is. De zoon van de Zwijger, Maurits, is pas 16 jaar.

Kanonnen
Kapitein Joachim Pruist doet in 1585 weer van zich horen. Pruist neemt 'met zijn rovers' havezate Den Ordel aan de Vecht bij Zwolle in en overvalt reizigers. (bron: havezaten van Salland Gevers en Mensema). Hij eist in Deventer kanonnen op voor de verdediging van de Schuilenburg tegen de oprukkende Spaanse soldaten en hij richt grote schade aan, aan het goed Krijtenburg bij Wijhe, tot grote woede van de eigenaar, de Deventer magistraat Derk van Mouwick.

Pruist krijgt zo'n slechte naam dat hij wordt beschuldigd van roof en afpersing (ransoeneren). Bij de Staten wordt officieel een aanklacht tegen hem ingediend. Het bestuur van Deventer besluit korte metten met Pruist te maken.

Boven: Een zeer oude tekening van Die Stadt van Deventer aan Die Isell (IJssel) met helemaal rechts de twee torens van de Bergkerk waar de Schipbeek uitmondt in de IJssel.

Boven:
Middeleeuws festival in 2004 in Deventer. Op de achtergrond de eeuwenoude Bergkerk. Foto Marcel Tettero.

Het bestuur van Deventer zet de wreedheden van Pruist op papier voor de Staten-Generaal die al gauw ingrijpt. Pruist verliest zijn ruiters. De voormalige spion van Willem van Oranje mag nu alleen nog met toestemming optreden.

Pruist is zo ontdaan dat hij enkele kastelen aan de Regge in handen van de Spanjaarden zou hebben gespeeld. Maar voordat hij het landgoed Schuilenburg uitlevert aan de Spanjaarden steekt hij het slot in brand.

Spaanse soldaten bezetten het Schoutambt Hellendoorn. Pruist heeft geen rooie cent meer en dankt zijn laatste soldaten af. Hij gaat in z'n eentje op rooftocht. Eind 1585 loopt hij tegen de lamp. Hij wordt gevangen genomen naar Zwolle gebracht. Burgemeester Thomas Knoppert bestempelt hem als straatrover. Een beul onthooft Pruist in het openbaar op de Grote Markt.

Zie ook: Kasteelterrein Schuilenburg, een bezoek waard

Bronnen: Harry Vrielink: de Stad Delden in 1570 Harry Vrielink

De Geschiedenis van Twente van G.J.I. Kokhuis,
Tweeduizend jaar Geschiedenis van Overijssel van Klaas en Lykele Jansma en J. Boonstra. Terug naar boven