Home
Gilles van Berlaymont moordt Oudewater uit

1546 - 1579

Stadhouder en legerleider in Spaanse dienst

1575 Bevolking van Oudewater en garnizoen uitgemoord


Gilles van Berlaymont, ook kortweg Hierges genoemd, is de oudste zoon van graaf Charles van Berlaymont, stadhouder van Henegouwen. Hij onderscheidt zich in 1567 bij de inname van Valenciennes onder het bevel van Noircarmes.

Margaretha van Oostenrijk laat begin 1567 drie Waalse regimenten samenstellen onder bevel van graaf Gilles van Berlaymont, Jean de Croy, graaf van Roeulx, en de graaf van Mansfeldt. Zij verdenkt haar tegenstanders, onder wie Hendrik van Brederode, ervan dat zij soldaten in de arm nemen voor een opstand. De hertog van Alva neemt de regimenten enkele maanden later over zodra hij in de Nederlanden is. Alva laat de graaf van Berlaymont een nieuw regiment van 2000 man samenstellen. Het aantal soldaten stijgt pijlsnel. Wanneer Alva terugkeert naar Spanje zijn meer dan 20.000 Waalse soldaten bij de Spaanse troepen ingelijfd.

Links: Waalse soldaten van Hierges, Gilles de Berlaymont, houden vreselijk huis in Oudewater in 1575. De inwoners herdenken de aanslag nog elk jaar.

Berlaymont is ridder in de Vliesorde in 1572 en stadhouder van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel (1572 - 1574) na de graaf van Megen en stadhouder van Gelderland (1572 - 1577). Berlaymont verdrijft de geuzen uit Twente met hulp van kapitein Vargas.

Gilles de Berlaymont verdrijft met zijn broer Lancelot, de latere graaf van Megen, in februari 1573 staatse soldaten van Dirk van Haaften die vanuit Buren een blokhuis bij Ravenswaay veroveren. De geuzen willen de aanvoerroute tussen Den Bosch en Nijmegen tijdens het beleg van Haarlem controleren. In april proberen geuzen opnieuw de aanvoerlijnen te doorsnijden, maar stadhouder Hierges kan dit weer voorkomen.

De stadhouder voorkomt dat geuzen een steunpunt inrichten in Kuinre aan de Zuiderzee, op de grens tussen Friesland en Overijssel, in mei 1573. Via het kasteel in Kuinre controleren de IJsselsteden de handel. De aanvoer van graan via de IJssel naar Amsterdam is veilig gesteld voor het Spaanse beleg rond Haarlem. (bron: J.W. Wijn Beleg van Haarlem) Wanneer Bossu in 1573 na de slag op de Zuiderzee achter de tralies verdwijnt in Hoorn benoemt de Spaanse leiding Berlaymont tot plaatsvervangend stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Net als zijn vader schuwt hij het slagveld niet. Alva en Requesens waarderen zijn inzet als leider van het leger en met name de Waalse soldaten.

De plaats Hierges ligt tegenwoordig net over de grens in Frankrijk, gezien vanuit België

Boven: Hierges ligt bij de grens tussen België en Frankrijk, niet ver van Luxemburg.

Vredenburg in Utrecht

De schepenen, burgemeesters en burgers van Stad Delden roepen stadhouder Gilles van Berlaymont, heer van Hierges, om hulp op 18 oktober 1574. Holtrichter van de grote boermarke van Delden, ritmeester Herman Ripperda, bedreigt de inwoners van Stad Delden, blijkt uit een brief die zich nog in het archief bevindt van de stad. Deze Herman Ripperda zou dezelfde Herman Ripperda zijn die in 1570 het Hof te Boekelo bouwt. (blz 84).

Berlaymont probeert in mei 1575 het noorderkwartier van Holland te veroveren. Zijn Waalse soldaten ondernemen strooptochten. Maar vanuit zijn legerplaats in Beverwijk kan hij verder weinig ondernemen omdat Sonoy grote stukken land onder water zet. Op 20 of 28 juni 1575 verovert Berlaymont stad en kasteel Buren. Daarna concentreert hij zich op het zuiderkwartier van Holland. In augustus 1575 moordt Berlaymont Oudewater uit. Hij opent de aanval vanuit Utrecht en Buren en weet ook Schoonhoven op 13 of 24 augustus 1575 in te nemen. Hij heeft zijn soldaten niet meer in de hand. Zij richten een bloedbad aan onder de bevolking van Oudewater. Zij jagen zelfs katholieke geestelijken en nonnen over de kling. Berlaymont beheerst nu de IJssel en de Lek en probeert vervolgens Woerden te veroveren. Maar dat mislukt omdat de Hollanders het gebied onder water zetten.

Links: Vanuit de citadel Vredenburg in Utrecht en Buren trekt Hierges met zijn Waalse soldaten naar Schoonhoven en Oudewater.

Hij klaagt op 31 maart 1576 in een brief aan de Raad van State over de miserabele toestand in zijn provincie. Vanaf 2 september 1577 maakt hij deel uit van de Raad van State. Na de dood van zijn vader in 1578 is hij stadhouder van Namen en Artesië en hoofd van de Raad van Financiën. Vlak voor de aanstelling sneuvelt hij op 18 juni 1579 bij het beleg van Maastricht.

Rechts: Hierges heeft zijn Waalse troepen niet meer in de hand. Zij houden vreselijk huis in Oudewater in 1575. Ook nemen zijn mannen Schoonhoven in.

Bron: Een atlas voor Gilles de Berlaymont, baron van Hierges: Belegeringsscenes, stadsplattegronden en fortificatie-ontwerpen voor een soldat-gentilhomme, 1570-1578 15 57-69 van Ch. van den heuvel, universiteit Leiden, PC Hooft, Oorlog mijn armen schapen van Ronald de Graaf.

Oudewater gaat ten onder in 1575

Charles de Berlaymont

Charles de Berlaymont

(1510 - 1578)

Enige Nederlandse lid van de Raad van State en vader van Gilles, Lancelot, Floris en Claude

Charles de Berlaymont is een koningsgezind, Zuidnederlands edelman. Hij onderscheidt zich als krijgsman in het leger van keizer Karel V. Hij is in 1554 stadhouder van Namen en later van Henegouwen. De koning neemt hem op in de orde van het Gulden Vlies op 28 januari 1556 in Antwerpen. Hij is een trouw aanhanger van het koninklijk gezag, lid van de Raad van State en voorzitter van de Raad van Financiën. Wellicht maakt hij deel uit van de gehate Consulta of Achterraad: drie personen die het land besturen. Wapen van Charles de Berlaymont
Oude water uitgemoord in 1575 door Franstalige soldaten

Hij kiest niet voor of tegen Granvelle maar houdt zich ver van het Verbond der edelen. Berlaymont zou de angstige landvoogdes Margaretha van Parma hebben gerustgesteld met de woorden: N’ayez pas peur Madame, ce ne sont que des gueux. (Wees niet bang mevrouw. Het zijn slechts bedelaars).

Onder Alva is Berlaymont een onvoorwaardelijke steun van diens bewind. In de verwarring na de dood van diens opvolger Requesens behoort Berlaymont tot de gevangen leden van de Raad van State (4 september 1576). Op 19 januari 1577 wordt hij vrijgelaten op voorspraak van Willem van Oranje en zijn eigen zoon, Gilles de Berlaymont, heer van Hierges. Onder Don Juan van Oostenrijk is hij de enige Nederlandse adviseur in de bloedraad ofwel de Raad van Beroerten (troubles) die uitsluitend uit 'vreemdelingen' bestaat. Merkwaardig is dat Don Juan zich makkelijk meester kan maken van de citadel van Namen, waarvoor Berlaymont als stadhouder verantwoordelijk is (24 juli 1577). Charles de Berlaymont doet samen met zijn zonen Hierges, Megen (Lancelot van Berlaymont), Floyon (Floris) en Haultepenne (Claude) een aanslag op de Burcht van Namen voor Don Juan. Een jaar later overlijdt Berlaymont. Hij is de vader van Gilles van Berlaymont, baron van Hierges (?-1579) en van Floris van Berlaymont, graaf van Lalaing (?-1626).

Alva is geringschattend over hem. Berlaymont zou gierig zijn. Zijn zoon Louis de Berlaymont wordt aartsbisschop van Kamerijk, hoewel hij zijn studie nog niet voltooid heeft, zelfs na de invoering van de strenge eisen voor de nieuw te benoemen bisschoppen in de lage landen. (bron)

Links: Waalse soldaten in dienst van de Spanjaarden gaan vreselijk tekeer. Stadhouder Gilles de Berlaymont, baron van Hierges, kan de mannen niet in de hand houden.

Claudius van Barlaymont of Claude de Berlaymont (1550-1587) is militair bij de Spanjaarden. Hij is de zevende en jongste zoon van Charles van Berlaymont en Adriana de Ligne Barbançon. Hij trouwt met Adrienne de Brimeu, maar laat geen kinderen na.

Claudius is heer van Haultepenne in Flémalle. Hij is lid van de Raad van State en wordt in 1567 samen met zijn vader gevangen genomen. Hij is voor de Unie van Brussel, maar raakt steeds meer de Spaanse zaak toegedaan. Hij komt in de gunst bij Don Juan van Oostenrijk en neemt Namen in bij verrassing. Als krijgsheer in Spaanse dienst behaalt hij veel overwinningen.

Hij leidt de Furie van Houtepen in Breda in 1581 (afbeelding rechts). Breda is sinds de Pacificatie van Gent in 1576 weer in handen van prins Willem van Oranje. De pacificatie mislukt echter en Willem van Oranje wordt in 1581 vogelvrij verklaard. In hetzelfde jaar verovert Claudius de stad. Zijn troepen trekken de stad binnen nadat zij een poortwachter omkopen.

Hij verdedigt 's-Hertogenbosch en herovert Lier, Eindhoven, Nijmegen en Gelre. Van 1585 tot 1587 is Claudius stadhouder van Gelre. Hij sneuvelt echter in 1587 bij de Engeler Schans in Engelen, in de strijd tegen de Staatse aanvoerder Filips van Hohenlohe.

Hautepenne Fury in Breda