Boven:
Op deze plattegrond uit 1820, de eerste kadastrale kaart van Ambt Delden, is de havezate Hagmeule in Bentelo goed aangegeven. Het omgrachte huis aan de Hagmolenbeek staat aan de weg tussen Delden en Hengevelde. De weg loopt nu ongeveer 100 meter zuidelijker. Het noorden op de kaart is links en boven is het oosten. De watermolen is op 22 oktober 1866 door brand verwoest.

De eens zo fraaie havezate Hachmeule (ook Hagmeule of Hagmolen) in Bentelo ligt er in de jaren 1585 en 1586 verlaten bij. Beheerder en eigenaar Herman van Welvelde, die in Drenthe woont, constateert dat het erf zonder boer is, soldaten de varkens en kippen kennelijk hebben meegenomen en boeren uit de omgeving de onverpachte landerijen gebruiken. Van Welvelde bezoekt in 1576 de statenvergadering van Overijssel. Vier jaar later is hij gecommiteerde voor Drenthe in de Staten Generaal. Hij heeft partij gekozen tegen de koning en moest daarom vluchten voor de Spaanse soldaten naar het veilige, Staatse Hasselt.

Links:
Maar een paar honderd meter ten noorden van het kerkdorp Bentelo ligt een fraai bosgebied met een fietsbrug over de Hagmolenbeek.

Hier kruist de eeuwenoude weg tussen Delden en Hengevelde de Hagmolenbeek. Een druk knooppunt is een strategisch gunstige plek voor een kasteel.

Ruiters en knechten overvallen
dagelijks de Hagmolen

De Hagmolen van de Staatsgezinde Herman van Welvelde heeft zwaar te lijden in de Tachtigjarige Oorlog. De Spaanse heerser verklaart het bezit van Welvelde verbeurd. In de rekeningen over de geconfisceerde goederen staat: 'Die mulner van de watermoele, hoerende totten voirsz. edelmans huys, voir een stucke groenlands hie in gebruick heeft, betaelt twee pond, soe hie vermitz t gewalt des krijchsfolcks inde belegeringe voir Lochum deselve nijet gebruijckt twee pond'. Vermoedelijk wordt gedoeld op de belegering van Lochem door de Spaanse stadhouder Verdugo in de herfst van 1582.

Rechts: De eeuwenoude landweer uit de richting van het kerkdorp Bentelo eindigt hier op de plek waar het kasteel Hagmeule stond.

Links:
Midden in het bos langs het wandelpad tref je plotseling een brede gracht aan die zo'n vijftig meter lang is. Vermoedelijk scheidde deze gracht de voorburg van het kasteel van de hoofdburg.

Foto's:
Marcel Tettero gemaakt op 29 december 2005

Maar in 1585 en 1586 krijgt Herman van Welveld een vrijbrief of vrijgeleide (sauvegarde) van de stadhouder van de koning, Verdugo, om zijn eigendommen in Bentelo te bezoeken. De vrouw van Herman van Welvelde, Josina van Barmentlo, erft de Hachmeule van haar vader, Jurjen. Jurjens zuster, Lucia van Barmentlo, koopt met haar man in 1519 de Klencke bij Oosterhesselen in Drenthe.

Ridder en richter
Het echtpaar krijgt geen kinderen. Jurjen bezoekt tussen 1531 en 1573 de statenvergaderingen. Hij is ridder en van 1554 tot 1560 richter van Kedingen, waartoe onder meer Goor, Markelo, Wierden en Rijssen worden gerekend. Jurjen van Barmentlo is getrouwd met Joostje van Warmelo.

Een zusje van Josina, Bye, trouwt met Berend van Bevervoorde tot Oldemeule. Josina en Herman van Welvelde kopen het goed de Klencke van hun ooms en tantes en gaan er wonen.

De oudste zoon van Herman van Welvelde en Josina, Johan, verschijnt in 1614 op de vergaderingen van de Staten van Overijssel. Hij is ook lid van de ridderschap van Drenthe. Van 1604 tot 1637 is hij gedeputeerde van Drenthe. In 1616 draagt hij de Hagmeule over aan zijn broer Joost van Welvelde die sinds 1610 vaandrig is in staatse dienst.

De Hagmeule behoort oorspronkelijk toe aan de landsheer, de bisschop van Utrecht en wordt het eerst genoemd in 1335. Unico Wilhelm van Wassenaer Obdam koopt in 1746 de Hachmeule in Bentelo.

(Bronnen: stichting Twickel en de havezaten in Twente A.J. Gevers en A.J. Mensema)

Jan Willem ten Heggeler, zoon van Waander ten Heggeler, bouwt in 1865 ongeveer 300 meter oostelijk van de watermolen Hagmolen een korenmolen. Deze molen die aan de Haarweg stond, vlakbij de weg Delden Bentelo, is net als de watermolen door brand verwoest. (bron: Molen)