Home

Kapitein Jacob Blommaert

(1534 Pamele - 4 oktober 1572 Oostwinkel)

Nakomelingen van zijn strijders bevolken de Geuzenhoek in Oost vlaanderen

Verreweg de meeste inwoners van België zijn rooms katholiek. Er is echter een piepkleine protestantse enclave bij Oudenaarde aan de Schelde. De gemeenschap krijgt de intrigerende naam de Geuzenhoek. De bewoners zijn nakomelingen van de bosgeuzen van Jacob Blommaert (1534-1572). Deze kapitein was actief bij de inname van Den Briel op 1 april 1572 en van Vlissingen 6 april 1572. De watergeus voert in zijn geboortestreek, Oost Vlaanderen, daarna een guerrilla a la Robin Hood. Vanuit de dichtbegroeide wouden overvallen zij Spaanse soldaten. Blommaert is misschien wel de bekendste bosgeus en dat komt door een bijzonder verhaal.

Jacob Blommaert

Pamele

Protestantse bendes in Zuid-Oost Vlaanderen maken de Spaanse soldaten het leven zuur. Net als de watergeuzen in het noorden van de Nederlanden worden zij de bosgeuzen genoemd. Ze zijn berucht. Ze houden zich schuil in de dichte wouden. Een belangrijke leider is Jacob Blommaert (zie afbeelding). In 1572 verovert hij op verzoek van Willem van Oranje Oudenaarde. De opstandelingen zijn trots. De geboortstad van landvoogdes Margaretha van Parma is in hun handen.

Links: De Onze Lieve Vrouwekerk van Pamele ligt vlakbij Oudenaarde. De kerk is gebouwd tussen 1234 en 1268 en is beroemd om haar Scheldegotiek.

 

De Geuzenhoek, de veelgebruikte naam is Korsele (Corsele), ligt in de gemeente Horebeke die 2000 inwoners telt. De Geuzenhoek die in 1554 zou zijn gesticht, staat als de oudste protestantse gemeenschap van België bekend. Er wonen zo'n 200 mensen en één dominee. Er zijn nog twee protestantse kerken; een kerkhof met een grote treurbeuk en een gedenksteen van koning Willem l. De onderwijzerswoning is het geboortehuis van de schrijver Abraham Hans (1882-1939).

Maarten Luther heeft al rond 1520 aanhangers in rond Oudenaarde. Zwitserse wevers introduceren er rond 1550 het radicale calvinisme. De Spanjaarden treden keihard op tegen deze 'ketters'. De katholieke machthebbers verbranden of onthoofden hervormers. Sommigen gaan naar de Spaanse galeien. Vrouwen en kinderen worden als slaven verkocht. De streek raakt leeg. Uit angst voor de inquisitie vluchten sommige aanhangers het bos in of naar het vrije Zeeland.

Jacob Blommaert, op de wereld gekomen in Pamele bij Oudenaarde, hoort bij de rijkste tapijtwevers in zijn geboorteplaats. Blommaert voert een guerillaoorlog tegen koning Philips.

De calvinistische aanhangers in België leefden eeuwenlang teruggetrokken in de Vlaamse Ardennen. Pas door ingrijpen van de Nederlandse koning Willem 1 kreeg de gemeenschap in Korsele (Geuzenhoek) toestemming een eigen begraafplaats in te richten.

Hij terroriseert met zijn mannen de Spaanse troepen vanuit de bossen in de omgeving. In 1569 leven Calvinisten in veel plaatsen rond Oudenaarde: in Berchem, Etikhove, Kerkem, Leupegem, Maarke, Mater, Melden, Nukerke, Schorisse, Sint-Maria-Horebeke and Zulzeke.

De Geuzenhoek is een gehucht. Er wonen zo'n 200 mensen. Zij zijn nakomelingen van de bosgeuzen van Jacob Blommaert.

 
 

Kaart Links: Oudenaarde aan de Schelde ligt centraal tussen Rijssel, Robeke, Kortrijk, Gent, Aalst en Bergen (Mons), waar Lodewijk van Nassau wordt belegerd.

Jacob Blommaert is erbij wanneer de geuzen in 1572 Den Briel innemen. Hij is kapitein en bevrijdt enkele dagen na Den Briel, Vlissingen (6 april). Willem van Oranje vraagt Blommaert de Spaanse troepen te verjagen uit zijn geboortestad rond Oudenaarde.

De reis gaat via Oosterweel bij Antwerpen naar Oudenaarde, zijn geboortestreek. Het lukt Blommaert, die dan waarschijnlijk het nieuws over de Bartholomeusnacht net heeft gehoord, met zijn legertje de stad op 7 september 1572 binnen te trekken. Hij vormt een regering met lutheranen, calvinisten en wederdopers. Vier of vijf katholieke priesters worden in de Schelde gegooid en verdrinken. Bestuurders worden opgesloten.

Willem van Oranje, op weg naar Bergen om zijn broer Lodewijk van Nassau te ontzetten, verovert Mechelen en Dendermonde. De grote steden, Antwerpen, Brussel, Brugge, Leuven en Gent blijven de koning trouw. Alva ontwijkt met zijn leger een gevecht met Van Oranje. Een camisado (nachtelijke aanval) wordt de prins bijna noodlottig.

Horebeke ligt in de Vlaamse Ardennen in de omgeving van Zwalm en bestaat uit de deelgemeenten Sint-Maria-Horebeke en Sint-Kornelis-Horebeke. Horebeke heeft een oppervlakte van 1121 hectare en is met zijn 1900 inwoners de kleinste Vlaamse fusiegemeente.

De streek is bekend om zijn vergezichten, uitgestrekte weilanden, een aantal wind- en watermolens (zoals de Tissenhove- en Moldergemmolen) en de Geuzenhoek (Korsele) die zich op een paar kilometer van de Horebeekse dorpskom bevindt.

Stadhuis Horbeke

Slechts een week of zes regeert Blommaert over de oude scheldestad. Onenigheid tussen de bewoners versnelt de ondergang wanneer Spaanse troepen onder leiding van de hertog van Alva in aantocht zijn. Zij nemen Oudenaarde, de geboortestad van Margaretha van Parma, in en Jacob Blommaert vlucht opnieuw.

In Oostwinkel bij Eeklo tussen Brugge en Gent wordt hij op 4 oktober vermoord. De schuilplaats waarin hij zich bevindt wordt in brand gestoken. Zijn legertje keert na omzwervingen terug in de omgeving van Oudenaarde en terroriseert de Spanjaarden vanuit de bossen bij Korsele. Hun nakomelingen, trouwe calvinisten, vormen nu de bewoners van de Geuzenhoek. (bron: http://www.deruyver.net/flanders/korsele.html De Ruyver)

Links: het stadhuis van Horbeke

Tussen 1572 en 1582 is Aalst en omgeving slagveld tussen opstandelingen en muitende Spaanse troepen totdat Oudenaarde op 5 juli 1582 defenitief in handen van Spanje valt. (bron http://www.deruyver.net/histories/protestants.html De Ruyver). Al braken er betere tijden aan, eeuwenlang werd het protestantisme in Korsele als een vijandige leer beschouwd. Vaak moest er in het geheim gekerkt worden. Het oude kerkje in Horebeke, eigenlijk een boerderij, getuigt ervan. Het bestaat nog steeds en is nu gemeenschapsruimte.

Doden
Zelfs de doden vinden geen rust. Pas onder koning Willem I kan een eigen kerkhofje worden aangelegd. In de muur ervan verwoordt een gedenksteen van de dank. 'Zelfs na hun dood zorgt Willem I Koning der Nederlanden voor zijne onderdanen', staat er te lezen. De dodenakker ligt bij het oude kerkje en het nieuwere kerkgebouw. Op nogal wat grafstenen lees je de naam Blommaert. Jacob Blommaert geldt nu als een beroemde rebellenleider. Zijn zoon, Pauwel Blommaert, is in 1611 eerste griffier van de Staten van Zeeland. (bron: dominee Blokland van Korsele).

Ter nagedachtenis aa de steun van de Nederlandse koningMeer dan vier eeuwen heeft een kleine protestantse enclave rond het Vlaamse stadje Horebeke gruwelijke vervolgingen, armoede en discriminatie weten te overleven. Vooral dank zij steun uit Nederland, onder meer koning Willem I. Geloof, predikanten en geld moesten langs smokkelroutes door Spaanse gebied naar Horebeke gebracht worden. Na de Spaanse pletwals waren amper zeven georganiseerde kerken overgebleven in de streek van Oudenaarde.

Deze hervormden woonden in schamele hutten in een dunbevolkt en moeilijk toegankelijk, moerassig gebied. Zij waren arm of onvoldoende ondernemend om de grote stap naar het vrije noorden te wagen en probeerden te overleven door vooral niet op te vallen en door zich af te zonderen. Een beetje zoals de vervolgde Hugenoten in Frankrijk die zich in hun 'desert', in hun geestelijke woestijn, terugtrokken. Van Lodewijk van Nassau kregen de calvinist in België de schuilnaam 'De Vlaamse Olijfberg'.