Michiel de Ruyter sticht het korps mariniers, het begrip zeesoldaten ontstaat

Michiel de Ruyter
1650
Stichter van het korps mariniers

Engels protectionisme (Cromwell's Act of Navigation uit 1651) brengt de Nederlandse handel een belangrijke slag toe en veroorzaakt oorlog met Engeland.

In de Tweede Nederlands-Engelse Oorlog (1667) verslaat de Nederlandse admiraal Michiel de Ruyter de Engelse vloot bij Chatham in 1667. De Ruyter verovert het vlaggenschip en neemt het schip de Union als trofee mee naar huis. Hij groeit uit tot een echte zeeheld.

De Ruyter geldt als de oprichter van het korps Mariniers, de eerste zeesoldaten die overal inzetbaar zijn. De Ruyter dringt er op aan een eigen eenheid zeesoldaten op te leiden nog voor hij admiraal is. Johan de With, de raadspensionaris die de leiding heeft in Holland, neemt de suggestie van De Ruyter over en geeft Jozef baron van Ghent opdracht het korps Mariniers op te richten. Van Ghent neemt daar de tijd voor: twee jaar. Spionnen brengen het nieuws naar Engeland dat Van Ghent voor is. De Engelse mariniers vormen nu als het oudste korps.

Van Wassenaer Obdam leidt de vloot tegen Zweden en beslist de oorlog in zijn voordeel. Maar dat is vooral te danken, aan zijn rechterhand, Michiel Adriaansz de Ruyter.

Met een deel van de vloot blokkeert De Ruyter in 1658 de Zweedse havens en valt Nyborg aan om Kopenhagen te bevrijden van de Zweedse omsingeling. De Zweden blokkeren de doorgang in de Sont en belemmeren de belangrijke handel tussen Holland en de Oostzee. Volgens de afspraak zouden de Denen een landing beginnen bij Nyborg. Maar ze vallen niet direct aan waardoor de Zweden gewaarschuwd zijn. De Ruyter is razend, blaast de aanval af en verlegt zijn aandacht naar Kortemunde (Kjerteminde). Hij heeft syn haer uyt syn hooft getrocken van boosheyt'. Hier lukt de landing wel.

De slag om de Sont, 8 november 1658. Geheel rechts kasteel Kronborg.

Na de gelukte landing bij Kortemunde valt De Ruyter nog een keer Nyborg aan. Om te voorkomen dat de Denen opnieuw niet direct aanvallen geeft hij zelf het goede voorbeeld. Hij springt in een sloep en trekt z'n zwaard. Val aen mannen. Val aen, of gy sulkt altemael vermoort worden'. Nyborg wordt dit keer wel genomen. Huurlingen, vooral Polen, plunderen de stad. 'Hetgeen droevich was om te sien', schrijft De Ruyter verontwaardigd. 'Zij lieten veel menschen in haer hemdt staen sonder klederen'. De Deens koning verheft De Ruyter in de adelstand. Het is vrede in heel Europa.

De eerste mariniers
Raadspensionaris Johan de Witt en Luitenant-Admiraal Michiel de Ruyter presenteren medio augustus 1665 in de Staten Generaal een plan voor de oprichting van een regiment zeesoldaten. Bij de resolutie van 10 December 1665 is het Regiment der Marine opgericht.

Bevaren soldaten, toegerust voor de dienst ter zee, dat was iets nieuw. De mannen lagen in garnizoensplaatsen bij belangrijke havens, direct inzetbaar voor een oorlog. Op 10 december herdenkt het korps Mariniers bij het Mariniersmonument op het Oostplein in Rotterdam elk jaar de oprichting van het korps. (bron: o.a. R.B. Prud'homme van Reine)

Historie Michiel de Ruyter in het kort

Tijdens de zeeslagen bij Plymouth, Duins, Dungeness, Portland, Nieuwpoort en Ter Heijde maakte De Ruyter, zoon van een bierdrager uit Vlissingen, bijzonder veel indruk als bevelhebber. Johan de Wit benoemt hem op 11 November 1653 tot vice-admiraal bij de admiraliteit van Amsterdam.

Wanneer in 1665 (slag bij Lowestoft)Van Wassenaer Obdam komt om) de Tweede Engelse oorlog uitbreekt benoemt Johan de Wit, Michiel de Ruyter tot luitenant-admiraal. Vanaf nu voert De Ruyter het opperbevel. Hierbij wordt Cornelis Tromp, die deze functie tijdelijk vervulde, gepasseerd. Maar dat had zijn reden: Tromp was een felle aanhanger van het huis Van Oranje, terwijl De Ruyter gematigd staatsgezind (republikeins) was.

De Ruyter gaat het voor de wind. Hij beslist met zijn vlaggeschip De Zeven Provinciën de Vierdaagse Zeeslag in zijn voordeel. Maar nog geen twee maanden later moet hij de vloot terugtrekken uit de Tweedaagse Zeeslag. Hij wijdt deze nederlaag aan de onwilligheid van Cornelis Tromp, die hierdoor wordt gedegradeerd.

Voor de Derde Engelse oorlog begint in 1672 wil stadhouder Willem III de lucht tussen Tromp en De Ruyter gezuiverd hebben. Hij brengt de admiraals bij elkaar in Het Rechthuis aan de Amstel waar de beide bevelhebbers elkaar handen schudden. Mede als gevolg van de verbeterde verhouding tussen Tromp en De Ruyter en een goede voorbereiding, wordt de Derde Engelse oorlog glansrijk gewonnen. Er zijn zeeslagen bij Solebay, Schoneveld en Kijkduin.

Cornelis Tromp Gravure van Lambert Visscher Cornelis Tromp, tijdelijk admiraal. Michiel de Ruyter werd namelijk vlootvoogd. Johan de Wit kreeg later het verwijt dat hij voorkeur gaf aan een staatsgezinde leider in plaats van een aanhanger van het huis van Oranje, dat Tromp duidelijk was.

1653
30 juni Johan de Witt (1625 - 1672) wordt benoemd tot raadpensionaris. Februari Tromp verliest de Driedaagse Zeeslag in het Kanaal tegen Blake. Hij weet de vloot te redden door een ingenieuze terugtocht. Engeland beheerst vanaf dat moment de wereldzee.

Augustus Tromp probeert de Engelse blokkade van de Nederlandse kust te doorbreken. Hij sneuvelt bij Ter Heide. Een Nederlandse delegatie gaat naar Engeland om te onderhandelen over vrede. De Engelsen eisen een garantie dat de Oranjes niet meer op de troon komen. De Staten Generaal weigeren deze garantie te geven.

Raadpensionaris Johan de Witt geeft echter te kennen dat de Staten van Holland daartoe bereid zijn.

1654
15 mei Vrede van Westminster. De kern van dit verdrag is: De Akte van Navigatie blijft gehandhaafd. Nederlandse schepen zullen in de Britse zeeën het eerst de vlag strijken. Medio Oktober
De meerderheid van de Overijsselse Staten benoemt de minderjarige Willem III tot stadhouder.

1655
Voorjaar In Groningen en de Ommelanden laait de twist tussen de stad en het platteland weer op. Onder leiding van Johan de Witt en Willem Frederik probeert een delegatie van de Staten-Generaal te bemiddelen. Ondanks deze inspanning blijft het broeien.

1659
7 november Spanje en Frankrijk sluiten de 'Vrede van de Pyreneeën'. Voor de Republiek is van belang dat daarmee de gebieden die aanvankelijk in handen waren van de Spanjaarden over gaan in Franse handen (Artois behalve Sint Omaars en Aire aan de Leie, verder Grevelingen, Landrecies in Henegouwen, Philippeville en Marienbourg).

Nieuw Amsterdam ofte nue Nieuw Iorx opt 'Teylant Man

staat boven dit schilderij van de eerste bewoners van het tegenwoordige New York op het puntje van het schiereiland Manhattan. In augustus 1664 moesten de Hollanders de kolonie Nieuw Nederland opgeven.

1661
6 augustus De Republiek en Portugal sluiten in Den Haag een vredesverdrag. De Republiek doet definitief afstand van haar rechten op Brazilie. Portugal verplicht zich 8 miljoen gulden schadevergoeding aan de West-Indische Compagnie (WIC) te betalen.

1662
22 april De Franse koning en de Republiek sluiten een of- en defensief verbond. Johan de Witt vertrouwt Lodewijk XIV (geboren in 1638, bijnaam De Zonnekoning) niet en pleit voor een barrière van vestingsteden in de Zuidelijke Nederlanden.

14 september Vriendschapsverdrag met Engeland. De geschilpunten worden niet opgelost. De wrijving tussen de Westindische Compagnie (WIC) en de Engelse Africa Company blijven bestaan.

1663
Maart De Staten van Holland bepalen ten aanzien van het publieke gebed dat de predikanten eerst moeten bidden voor de Staten van het eigen gewest, daarna voor de Staten van de overigen gewesten en vervolgens voor de Staten-Generaal en de Raad van State. De aanhangers van Orange zijn verontwaardigd omdat de naam van de stadhouder in deze lijst wordt overgeslagen.

1663 - 1664
Een Engelse vloot verovert Nieuw-Nederland. Peter Stuyvesant was hier de laatste gouverneur.

Het nagebouwde VOC-schip De Batavia in Lelystad foto Marcel Tettero

1664
De Engelse vloot dwingt gouverneur Peter Stuyvesant tot capitulatie van Nieuw-Amsterdam. Het gebied wordt in bezit genomen voor de hertog van York. De naam wordt veranderd in New York.

Michiel Adriaanszoon de Ruyter (1607 - 1676) herovert de rijke Afrikaanse bezittingen, maar weet New York, waar slechts onder meer pelsen werden verhandeld, niet te heroveren.

1665
4 maart Engeland verklaart de Republiek de oorlog. De Tweede Engelse oorlog duurt tot 1667.

3 juni Zeeslag bij Lowestoft tegen de hertog van York. De Republiek moet de aftocht blazen.

1666
Juni De Ruyter wint de Vierdaagse Zeeslag bij North Foreland tegen de vloten van Monk en van Rupert van de Palts.

4 en 5 Augustus Tweedaagse Zeeslag bij Duinkerken. De Ruyter komt in de problemen, doordat Cornelis Tromp (1629 - 1691) een deel van de Engelse vloot achtervolgt zonder zich te bekommeren om de rest van de vloot. Tromp wordt ontslagen. 1667

Terug naar boven

1667

April Begin van vredesonderhandelingen tussen Engeland en de Republiek in Breda. Deze verlopen stroef vanwege de Franse veldtocht in de zuidelijke Nederlanden. De Fransen zijn slaags geraakt met de Spanjaarden over de Postzegel van De Ruyter, vreemd genoeg gedrukt in de Tweede Wereldoorlog Spaanse gebieden in de Zuidelijke Nederlanden.

Juni De Ruyter vaart de Thames op en vernietigt een groot deel van de Engelse vloot. De Engelsen zijn in paniek omdat ze vrezen dat hij door zal varen naar Londen. Dit doet hij echter niet.

31 Juli Vrede van Breda. Hierin wordt met name geregeld: Alle partijen behouden eigen bezittingen. Engeland houdt New York, maar de Republiek krijgt Suriname, waar veel suiker vandaan komt. De Akte van Navigatie geldt niet voor goederen die langs de Rijn en Schelde zijn aangevoerd. De regel 'vrij schip - vrij goed' wordt aangenomen. Dit betekent dat de Engelsen de schepen van de Republiek niet meer mogen doorzoeken, maar alleen de scheepspapieren mogen controleren. Alleen oorlogstuig wordt als contrabande beschouwd.

1668
Mei Vrede te Aken. Lodewijk XIV moet zich tevreden stellen met de door hem veroverde gebieden in de Zuidelijke Nederlanden.

1669
1 februari In Frankrijk beperkt Koning Lodewijk XIV de godsdienstrechten. Dit is het begin van de emigratie van de Franse Hugenoten naar de Republiek. De Franse immigranten brengen economische welvaart mee vanwege hun handelsconnecties en industriele vaardigheden. 4 oktober Rembrandt van Rijn op 63-jarige leeftijd overleden.

1670
1 juni Lodewijk XIV en Karel II van Engeland sluiten het geheime verdrag van Dover. Voor de Republiek heeft dit de volgende consequenties: Engeland en Frankrijk zullen elkaar helpen bij een aanval op de Zuidelijke Nederlanden. Engeland erkent de Franse rechten op de gebieden binnen de Zuidelijke Nederlanden die nog in handen zijn van de Spanjaarden. Engeland zal Walcheren en de Scheldemond verkrijgen.

1671 1 november Keizer Leopold I van Oostenrijk belooft Frankrijk in een geheim verdrag een neutrale opstelling in een eventuele oorlog met de Republiek. 11 november De Staten-Generaal vaardigen een invoerverbod voor Franse producten uit. Johan de Witt ontvangt een afschrift van het verdrag van Dover.
- De Republiek gaat een samenwerkingsovereenkomst aan met Spanje voor het geval 1 van beide landen wordt aangevallen.
- De Republiek maakt een aanvang met de reorganisatie van het leger.

1672 (het rampjaar)
Maart Engeland verklaart de Republiek de oorlog. April Frankrijk, Munster en Keulen verklaren de Republiek de oorlog.
Mei-juni Het Franse leger trekt langs de Maas richting het oosten van de Republiek. Maastricht wordt belegerd.
12 juni Bij het Tolhuis ten oosten van Nijmegen trekt het Franse leger de Rijn over. Willem III trekt zich achter de waterlinie terug.
21 juni Val van Utrecht. Lodewijk XIV stuurt keiharde vredesvoorwaarden naar de Staten-Generaal. De Achterhoek, Overijssel en Drenthe worden bezet door de roepen van Munster en Keulen.
7 juni De Ruyter verslaat de gecombineerde Frans-Engelse vloot bij Solebay aan de Engelse oostkust.
2 juli Willem III wordt tot stadhouder benoemd.
8 juli De Staten-Generaal benoemen Willem III tot kapitein-generaal en admiraal. Willem III en de Staten-Generaal wijzen de Franse vredesvoorstellen af. Het leger wordt op oorlogssterkte gebracht.
Augustus De Ruyter voorkomt bij Kijkduin een Engelse landingspoging.
4 augustus Johan de Witt wordt op eigen verzoek ontheven van zijn ambt als raadpensionaris.
20 augustus Johan en Cornelis de Witt worden door een woedende massa op beestachtige wijze voor de Haagse Gevangenpoort vermoord.
September Het tij begint te keren voor de Republiek. Troepen van Brandenburg en van keizer Leopold I dwingen de Franse troepen terug naar het zuiden.
December Willem III onderneemt een tocht naar het zuiden en ontzet Maastricht. De Groningers onder leiding van Eysbergen veroveren Coevorden dwingen de bisschop van Munster ook Drenthe te ontruimen. De Fransen rukken met 1000 man over de bevroren Waterlinie Holland binnen en moorden de mensen van Zwammerdam en Bodegraven uit. Als de dooi invalt haasten zij zich terug.

1673
Vanwege De Ruyters overwinningen op de Engelsen weigert het Engelse parlement nog langer geld vrij te maken voor de oorlog. Einde jaar Willem III waagt nogmaals een uitval en neemt Bonn in waardoor het contact krijgt met de Keizerlijke troepen. Hierdoor moeten de Franse troepen de Noordelijke Nederlanden ontruimen. Maastricht valt wel weer in Franse handen.

1674
19 februari Tweede vrede van Westminster tussen de Republiek en Engeland. De vooroorlogse toestand wordt hersteld. 22 april Munster sluit vrede met de Republiek. 11 mei Keulen sluit vrede. Augustus De Staten van Holland en Zeeland maken het stadhouderschap van Willem III erfelijk.

1675
De Staten-Generaal maken het kapitein-generaalschap van Willem III erfelijk. De Fransen zijn militair in de Zuidelijke Nederlanden sterk in het voordeel en weten een groot aantal steden te veroveren. De eerste West-Indische Compagnie (opgericht 3 juni 1621) wordt vervangen door een nieuwe West-Indische Compagnie (WIC). Deze compagnie krijgt een kleiner werkkapitaal mee en minder bewindvoerders (Heeren X).

1676
De vloot van de Republiek onder aanvoering van De Ruyter vaart naar de Middelandse Zee om de Franse heerschappij te breken. De overwinningen bij Stromboli en Etna, waar De Ruyter sneuvelt, wordt gevolgd door een forse nederlaag bij Palermo. In Nijmegen worden vredesonderhandelingen gestart tussen De Republiek en Frankrijk. Antony van Leeuwenhoek (1632 - 1723) ontdekt met door hemzelf ontwikkelde microscoop het bestaan van bacteriën.

1677
Willem III trouwt met Mary Stuart, de oudste dochter van de hertog van York. Mary Stuart is na haar vader de naastgerechtigde op de Engelse troon.

1678
10 augustus De Republiek sluit in Nijmegen bilateraal vrede met Frankrijk. Spanje en de Duitse Keizer voelen zich verraden. De andere bondgenoten Brandenburg en Denemarken sluiten ook vrede. De belangrijkste vredesbepalingen luidden: De Republiek krijgt alle nog door de Fransen bezette gebieden terug. De invoerheffing van 1667 wordt door de Fransen afgeschaft. Lodewijk XIV behoudt ten nadele van de Spaanse koning Franche-Comte, Valencijn, Kamerijk en Sint-Omaars. Wel geeft hij Charleroi, Kortrijk en enkele andere steden die zijn afgestaan bij de Vrede van Aken (1668).

1683
Spanje verklaart Frankrijk de oorlog omdat het een groot deel van de Zuidelijke Nederlanden heeft bezet. De Republiek moet op basis van de overeenkomst uit 1681 hulptroepen leveren, maar betoogt dat ze daartoe niet is verplicht. Suriname wordt overgedragen aan de sociëteit van Suriname. Deze sociëteit bestond uit een evenredige zeggenschap van de WIC, de stad Amsterdam en de familie Van Aerssen van Sommelsdijck.

Michiel de Ruyter 1685
April Na jaren van strijd is het de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) gelukt om de gehele Indische archipel onder haar invloedsfeer te brengen. 18 oktober Lodewijk XIV herroept officieel het Edict van Nantes.

Dit Edict maakte in 1598 een einde aan de godsdienstoorlogen tussen de calvinisten en katholieken in Frankrijk. Met de intrekking van het Edict komt een nieuwe grote stroom van Hugenoten naar onder ander de Republiek op gang.

1687
28 maart Op 90-jarige leeftijd overlijdt de dichter, schrijver, componist en politicus Constantijn Huijgens.

1688
De Engelse koning Jacobus II (1633 - 1701) richt zich met pro-katholieke maatregelen tegen de protestanten. Willem III wordt benaderd om een interventie in Engeland te plegen. In november vaart Willem III met instemming van de Staten-Generaal naar Engeland. Jacobus II vlucht naar Frankrijk. * Lodewijk XIV verklaart de Republiek weer de oorlog. De reden is gelegen in de Engelse expeditie van Willem III. Begin van de Negenjarige Oorlog (1688-1697).

Royal Charles, oorlogsbuit van Michiel de Ruyter

Michiel de Ruyter brengt als oorlogsbuit onder meer het vlaggeschip van de Britten, de royal Charles mee naar Nederland.

1689
William and Mary worden door het Engelse parlement uitgeroepen tot koning en koningin van Engeland. Willem III heeft er bezwaar tegen om als prins-gemaal naast zijn vrouw als koningin te staan, omdat hij meent te weinig te kunnen doen om Engeland in een anti-Franse coalitie te halen.
Mei Groot verbond van Wenen tussen de Duitse keizer en de Republiek. Ook sloten zich aan: Engeland, Keulen, Luik, de Palts, Brandenburg, Hannover, Beieren en in 1690 Spanje en Savoye. Het verbond bevatte een geheim artikel waarin werd Keizer Leopold I (1658 - 1705) van Oostenrijk de opvolging in de Spaanse landen werd beloofd.

1690
1 juli De verbonden troepen van Spanje, Engelse en Nederlandse troepen leiden een nederlaag bij Fleurus. Ook de Engels-Nederlandse vloot leidt een nederlaag bij Dieppe.
11 juli Willem III weet in Ierland de Engels/Franse legers van zijn schoonvader te verslaan. Deze moet een jaar later het eiland verlaten. Deze actie van Willem III heeft hem tot held gemaakt van de Ierse Orangeman. 1690-1695 De Franse legers voeren jaarlijkse veldtochten uit in de Zuidelijke Nederlanden. Diverse steden vallen in hun handen. De Franse troepen zijn het meest succesvol.

1692
29 mei Bij kaap La Hogue leidt de Franse vloot een nederlaag tegen de Engelse-Nederlandse vloot. Hierdoor wordt het gevaar van een landing in Engeland afgewend.
Bron:www.kempeneers.info
Willem Tettero reist als soldaat mee met het schip Huis ten Donk