Rooms Koning graaf Willem ll van Holland
sticht latere bedevaartsplaats in 1247

's-Gravenhage

De kerkruïne van Eikenduinen met het verwoeste schip en de uitgebrande toren in 1620. De gravure is van A, Rademaker. Collectie RDMZ in Zeist.

Foto: De ruine op de begraafplaats van Eikenduinen bij 's-Gravenhage tijdens een begrafenis in 1729. Anonieme kopergravure. Collectie RDMZ Zeist.

Graaf Willem ll van Holland, Rooms-Koning, stichtte in 1247 ter nagedachtenis aan zijn vader, graaf Floris lV de kapel van Eik en Duinen, die werd toegewijd aan Maria van Zeven Smarten (of Weeën). De omwonenden verzochten in 1326 de kapel te verheffen tot parochiekerk, zodat zij niet langer helemaal naar Die Haghe (Den Haag) hoefden om aan hun kerkelijke verplichtingen te voldoen. Hun verzoek werd vijf jaar later ingewilligd. Tegelijkertijd mochten zij een kerkhof in gebruik nemen. De kerk bestpnd uit een lang (35 meter), tamelijk smal schip (12 meter) met transept en een diep koor. In de kerk werd een madonnabeeld vereerd. Er bevond zich een reliek van het Heilig Kruis waardoor de kerk een druk bezocht bedevaartsoord werd. Er zou een splinter van het kruis waaraan Jezus Christus stierf, worden bewaard. Binnen de parochie was een Gilde van het Heilig Kruis actief.

Gedurende de tweede helft van de vijftiende eeuw daalde het aantal parochianen zo sterk dat in 1514 de parochie werd opgeheven. De kerk bleef echter een belangrijke bedevaartplaats. De protestanten namen de inmiddels bouvallige kerk in 1574 over. Bijzonder is dat de begraafplaats voor zowel katholieken als protestanten geopend bleef. Na het vertrek van de Spanjaarden is het kerkgebouw afgekeurd.

Mensen laten voor hun dierbare overledene allerlei waardevolle spullen achter.

De kerkmeesters en de Gildemeesters van het Heilige Kruis die het gebouw nog steeds onder hun beheer hadden, konden het gebouw door gebrek aan geld niet meer onderhouden. De dreigende sloop leidde tot het ontstaan van een nieuwe katholieke gemeente die er uiteindelijk niet in slaagde om de kerk te redden van de ondergang. In 1581 gaf van de Staten van Holland opdracht het gebouw grotendeels af te breken uit vrees dat hier een nieuwe katholieke enclave zou ontstaan. De ruine bleef echter aantrekkingskracht uitoefenen op bedevaartsgangers.

Bronnen: Waar Hagenaars kerkten. Geschiedenis van de Haagse kerken gebouw voor 1900, Stillevens in steen; Een nieuwe kijk op de geschiedenis van de begraafplaats Oud Eik en Dijnen in 's-Gravenhage van W. Cappers Reliek van Christus Eikenduinen bezat een reliek van Jezus Christus, van het kruis waarop hij stierf, om precies te zijn. Op Eikenduinen stond toen nog de Onze Lieve Vrouwkapel. Het reliek zou in 325 door de moeder van keizer Constantijn uit Palestina zijn meegebracht. Tot aan de reformatie werd deze bedevaartsplaats met name op het feest van de Heilig Kruisvinding op 3 mei druk bezocht. Het grote feest werd echter op de dag van het feest van de Kruisverheffing gevierd. De oorsprong ervan gaat terug tot 629 toen de Byzantijnse keizer Heraclius na een oorlog met de Perzen de relikwie van het Heilig Kruis naar Jeruzalem terugbracht. Deze relikwie was met de christenen 'in ballingschap gegaan'. Ter ere daarvan zou de Gouden Poort zijn gebouwd in de oostelijke muur van de tempelberg. Die poort bestaat nog, maar is dichtgemetseld. De kapel Eikenduinen bestaat niet meer. Ze werd in 1581 gesloopt op last van de calvinistische autoriteiten. (bron: encyclopedie der heiligen)

Grootste begraafplaats Een van de grootste en fraaiste begraafplaats en in ons land is Eik en Duynen in Den Haag. De Rooms Koning, Graaf Willem ll van Holland, stichtte in 1247 de kerk van Eik en Duinen ter nagedachtenis aan zijn vader, Floris lV. Watergeuzen verwoestten de kapel vlak na de verovering van Den Briel. Ook het klooster van Loosduinen, een kilometer verderop, is verwoest. Alleen de kloosterkerk staat er nog. Meer hierover op: Den haag verovert Loosduinen. Zie ook: Den Haag verovert Loosduinen Bleekers en wassers Loosduinen Home

Historisch overzicht   1186 - 's Graven zoon Dirk (VII) trouwt met Aleida van Kleef in de 'villa' (herenboerderij) Losdun 1228 - Gravin Machteld sticht nonnenklooster in Loosduinen 1230 - Graaf Floris IV van Holland schenkt zijn 'villa' in 'Losdun' aan de nonnen en gaat op zoek naar een andere verblijfplaats in de buurt, mogelijk de hoeve van vrouwe Meilend?? 1234 - Graaf Floris IV begint de bouw van het Loosduinse klooster en sterft op een toernooi in Frankrijk. 1276 - Margaretha van Henneberg uit Loosduinen baart 364 kinderen, Eik en Duinen groeit uit tot bedevaartplaats. Op de foto's hieronder laten mensen spulletjes achter voor hun geliefde overledene. ±1280 - Ridderzaal in Den Haag is klaar (Meer op: Geschiedenis Den Haag en Historie Den Haag) Minister presidenten als Willem Drees en Gerbrandy liggen begraven op Eik en Duinen. Maar ook Louis Couperus en Menno Ter Braak (schrijvers). De schilder Willem Mesdag en de staatsman Abraham Kuyper. (Boven: officieel reglement begraafplaats Eik en Duinen aan de Oude Haagweg hoek Laan van Eikenduinen 38 - 40 in Den Haag.