Home
De Onze Lieve Vrouwekerk
Begraafplaats Willem van Tetrode

in 1487

Rond het jaar 1300 stond op een steenworp afstand van de Oude Rijn, aan de tegenwoordige Haarlemmerstraat in Leiden, een kapel die was gewijd aan Onze Lieve Vrouwe. In het midden van de veertiende eeuw kwam er een grotere eenbeukige stenen kerk. Willem van Tetrode, stichter van het vlakbij gelegen Stevenshofje in 1487, liet zich er begraven. In 1461 had hij er samen met een aantal andere bierbrouwers een altaar laten bouwen. Willem Dirckzoon van Tetrode was er in de 16e eeuw vicaris.

Geschiedenis
De kerk viel aanvankelijk onder de parochie van Oegstgeest. In 1365 veranderde dit. Met goedkeuring van de pastoor van Oegstgeest en de abdis van Rijnsburg is de kerk tot parochiekerk verheven. In 1406 is het gebouw flink uitgebreid tot een driebeukige kruiskerk. Er was een priesterkoor met omgang en een hoge toren. Bovendien kwam er een kerkhof dat ommuurd was.

Hugenoten
De eerste dienst na de reformatie was er op 20 juli 1572. De kerk heette vanaf dat moment de Vrouwenkerk om toch een beetje het katholieke verleden af te schudden.
1661 Tekening van A. Beerstraten
A. Beerstraten tekent in 1661 de Vrouwenkerk; het koor met
kooromgang, het transept en de toren van de Vrouwenkerk
in Leiden, gezien vanuit het noordoosten. (tekening Hermitage St Petersburg)
Tijdens het beleg in 1573 en 1574 vernielden Spaanse kanonkogels het gebouw flink. Een rijke dame redde de Vrouwenkerk. Ze kocht het en schonk alles aan het bestuur van Leiden op voorwaarde dat het geschikt wordt gemaakt voor de sterk groeiende Waalse gemeente. De uit Frankrijke afkomstige Hugenoten zochten in Holland vrijheid van godsdienst. De Vrouwenkerk was al snel te klein. Meer dan duizend Walen gingen er ter kerke. Fundament Middeleeuwse Vrouwekerk Leiden
In 1573 is de Vrouwekerk zwaar gehavend tijdens de belegering van Leiden - maquette Legermuseum Delft Het koor werd in 1627 bij de preekkerk getrokken. De kerkgangers stonden de hele dienst om er allemaal in te kunnen. De Waalse gemeente kreeg in 1672 de beschikking over de Gasthuiskerk. Maar de Vrouwenkerk bleef de hoofdkerk.

Verval
Na het vertrek van veel Walen naar de Verenigde Staten raakte de Vrouwenkerk langzaam in verval. Het beouw was in 1818 zelfs zo bouwvallig geworden dat er geen diensten meer in werden gehouden. Alleen de Gasthuis kerk werd nog als Waalse kerk gebruikt. Het waardevolle kerkorgel verhuisde in die tijd eveneens naar de Gasthuiskerk.

Gemeente sloopte de kerktoren
Op 13 januari 1819 koopt Jan van Leeuwen de Vrouwenkerk voor 12.000 gulden om het gebouw te slopen. Alleen de toren met wat resten van muren stonden er zo`n achttien jaar later nog (in 1837).

Ook het kerkhof was nog in tact toen de Waalse gemeente het eigendomsrecht aan het gemeentebestuur teruggaf. In 1572 had de Waalse gemeente de kerk in eigendom verkregen. De toren ging datzelfde jaar tegen de vlakte. De dakspannen konden opnieuw worden gebruikt in de rk kerk aan de Lange Brug. Hugenoten uit Brugge vluchten in 1584 naar Leiden waar zij in de Onze Lieve Vrouwekerk Franstalige diensten houden

School
Het terrein kreeg in de loop van de negentiende eeuw een nieuwe bestemming: onderwijs. De school ging nog niet zo heel lang geleden tegen de vlakte.

Direct daarna, in 1979, bleek dat het fundament van de kerk nog in tact is. Zelfs resten van de vroeg veertiende eeuwse kapel zijn ontdekt. Zelfs de fundering van een altaar zag weer het daglicht.

Grafkamer
Epitafen uit de zeventiende eeuw zijn voor de sloop van de Vrouwenkerk naar de Pieterskerk gebracht. In 1981 is de grafkamer ontdekt met de botten van de beroemde Leidse professor Josephus Justus Scaliger (1540 - 1609). Het gemeentebestuur heeft de overblijfselen van de muur geprepareerd en er een plein aangelegd. Bij de restauratie van het museum Boerhave in 1989 zijn enkele grafzerken op de oude plek teruggeplaatst.

Het natuurstenen toeganspoortje uit de sacristie is in beton gegoten en aan de binnenzijde van het koor geplaatst. In de oostgevel is een cartouche geplaatst met opschrift En salicht Leyden.

Zie ook:
Aernt van Tetrode (1430 - 1471) eigenaar Stevenshofjespolder
Het hofje van brouwer Van Tetrode (1494) met tekening katholieke Vrouwekerk
Meer foto`s Vrouwenkerk en Stevenshof in Leiden


Bronnen:
H. Suurmond-Van Leeuwen Jaarboek voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden 1989
P. Gerritsen De Waalse kerk van Leiden
Rijksdienst voor de Monumentenzorg Dossier Vrouwenkerk Leiden
P.J.M. de Baar De Ommegangsdag in Leiden. Jaarboek voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden 1977