De graaf van Hoogstraten, Antoon II van Lalaing, behoort net als Willem van Oranje, tot de hoge edelen. Hij is gouverneur van Mechelen en hoewel hij vast houdt aan het katholieke geloof, blijft hij tot het einde de prins trouw. Willem van Oranje, Hendrik van Brederode, de graaf van Hoogstraten en een paar anderen weigeren in 1567 de eed van trouw aan de koning te ondertekenen. Hoorne en Egmond en vele anderen ondertekenen wel en worden desondanks onthoofd.

Hendrik van Brederode en de graaf van Hoogstraten rijden achter de gehate Granvelle aan wanneer deze adviseur van de landvoogdes, Margaretha van Parma, op 13 maart 1564 Brussel verlaat. De hoge edelen, Oranje, Egmond, Hoorne, Montigny, Bergen, Aremberg en Megen, verenigd in de liga, voeren met succes oppositie tegen Granvelle. De invloedrijke adviseur is maar van gewone kom-af is en dat is een doorn in het oog van de trotse edelen. De Liga heeft succes. Granvelle moet weg.

Koning Philips II krijgt het volgende jaar opnieuw een verzoek van de Liga. Dit keer sturen zij Egmond naar de koning in Madrid om hem te vragen een einde te maken aan de strenge geloofsvervolging. Veel rijke 'ketters' gaan naar het buitenland waardoor de economie stagneert. Bij het vertrek van Egmond beloven de graaf van Hoogstraten, Noircarmes en Culemborg in Kamerijk in januari 1565 Egmond te wreken mocht hem iets overkomen.

Rechts: Het kasteel van Hoogstraten is nu in gebruik als een gevangenis.

Boven: Het voormalige kasteel Hoogstraten, gebouwd rond 1525, lijkt op een citadel.

De graaf van Hoogstraten en andere edelen wachten de maanden daarna vergeefs op antwoord. Op 6 september ontmoet Hoogstraten onder meer de hertog van Kleef in Vianen bij Hendrik van Brederode. De landvoogdes vertrouwt de hertog van Kleef niet omdat hij zijn dochters luthers laat opvoeden.

Na de aanbieding van het smeekschrift op 5 april 1566 reageert de landvoogdes vaag op het verzoek van de edelen om de geloofsvervolging te verzachten. De graaf van Hoogstraten brengt de lage edelen van het compromis op de hoogte van het 'antwoord' van de landvoogdes. Hij zegt dat zolang de koning nog niet heeft beslist over hun verzoek de plakkaten gematigd worden. De graaf treft de edelen in het huis van de graaf van Culemborg.

Brederode biedt hen daar een feestmaaltijd aan. De edelen zeggen tegen de graaf dat zij zich aan de beslissing van de koning en de Staten-Generaal zullen houden.

De edelen willen ook dat de koning de Staten-Generaal weer bijeenroept en niet meer alleen regeert.

Boven: Antoon I van Lalaing en Elisabeth van Culemborg verfraaien het kasteel in Hoogstraten.

Boven:
Het praalgraf van Antoon 1 van Lalaing en Elisabeth van Culemborg in de Sint Catharinakerk in Hoogstraten. Jan Mone maakte het praalgraf van albast in de jaren 1527 tot 1529.

Links:
Hoogstraten is nu een kleine stad tussen Breda, Antwerpen en Turnhout. De gemeente Hoogstraten telt 18.500 inwoners in 2005 en is ongeveer tien bij tien kilometer groot.

Boven: Antoon van Lalaing, graaf van Hoogstraten, is gouverneur van Mechelen, de eerste stad die Alva laat uitmoorden. Hoogstraten, zijn bezit, ligt ten noorden van Antwerpen. Hoogstraten ligt tegenwoordig aan de grens in België, niet ver van Breda, Baarle-Hertog en Baarle-Nassau.

De graaf van Hoogstraten verlaat huis en haard na de aanbieding van het tweede smeekschrift waarin de leden van het Compromis opnieuw aandringen op verzachting van de geloofsvervolging. Bovendien zou de Raad van State (lees: Oranje, Egmond en Hoorne) macht moeten krijgen ten koste van de landvoogdes.

De standpunten verharden zich. De landvoogdes wil de Raad van Staten niet bijeenroepen en de edelen willen de toon in hun smeekschrift niet matigen. De stadhouders Megen en Aremberg die de landvoogdes trouw blijven, verzamelen medio 1566, vlak voor de beeldenstorm, troepen onder meer vlakbij Hoogstraten.

Terug naar boven

Antoon van Lalaing vervangt
Willem van Oranje

De prins van Oranje herstelt de rust in Antwerpen en Hoogstraten doet hetzelfde in Mechelen. De landvoogdes vraagt Hoogstraten de prins te vervangen in Antwerpen. Op 8 oktober komt Hoogstraten aan in Antwerpen. De protestantse burgers zien liever dat Lodewijk van Nassau in Antwerpen de prins vervangt, maar moeten zich bij het besluit van de landvoogdes neerleggen.

De graaf van Hoogstraten is op 1 februari 1567 in Breda om het derde smeekschrift te bespreken met de prins van Oranje, Hoorne en Willem van den Bergh. Zou de landvoogdes dit smeekschrift verwerpen dan grijpen zij naar de wapens. De prins zou het verzet onder leiding van Hendrik van Brederode in het geheim steunen. Megen en Aremberg maken in hun gewesten een einde aan het calvinisme en de landvoogdes vraagt de edelen een nieuwe eed van trouw af te leggen. De graaf van Hoogstraten weigert net als een paar anderen.

Een openlijke strijd lijkt nu onvermijdelijk geworden. Hoogstraten, Brederode, Van Oranje en Hoorne stellen Egmond op 10 februari 1567 voor een nieuwe liga te vormen en de koning om een algemeen pardon te vragen. Voor de nieuwe liga willen zij zelfs de protestantse preken tegengaan. De vrees dat de koning een leger stuurt is heel groot. Treedt de koning toch met geweld op dat zou de nieuwe liga zelf een leger onder de wapens brengen om de komst van Spaanse soldaten te weren.

Rechts: Antoon 1 van Lalaing en Elisabeth van Culemborg vieren feest. Zij richten in 1534 de Rederijkerskamer op in de kerk waar ze later worden begraven, de Eglonkerk van Hoogstraten.

Links: Een Belgische postzegel verhaalt over een legende volgens welke Elisabeth van Culemborg een kerk liet bouwen in Hoogstraten opgetrokken uit een zeer oude steenformaat. Zes miljoen stuks waren nodig om het godshuis met een toren van ruim 100 meter te bouwen. Hoogstraten wordt een bedevaartsplaats. In de Tweede Wereldoorlog is de kerk kapotgeschoten.

De graaf van Hoogstraten gaat zelf naar Gent om Egmond op te halen en te begeleiden naar Antwerpen. Egmond wil niets van gewapend verzet weten en weigert naar Antwerpen te komen. Een wanhopige graaf van Hoogstraten voorspelt nu dat de koning een leger naar Nederland zal sturen 'en wij staan met de armen over elkaar'.

De graaf ontkent in een brief van 24 februari 1567 dat hij samen met de prins kapitein Anton Bombergen naar 's-Hertogenbosch heeft gestuurd ter verdediging van de stad tegen het regeringsleger. Een paar weken later laat de koning nieuwe plakkaten in alle belangrijke steden ophangen waarin staat dat de rebel Blombergen in opstand komt. Alle rechten van de stad 's-Hertogenbosch worden ingetrokken.

Op 15 april 1567 verlaat de hertog van Alva Madrid om met een leger de Lage Landen tot de orde te roepen. Op 9 september pakt hij Egmond, Hoorne en andere edelen op. De graaf van Hoogstraten, die vanuit Keulen op weg is naar Brussel, hoort het nieuws nog net op tijd en keert hals over kop terug naar het Duitse rijk. Hij zou zichzelf met een pistool hebben verwond en kon daarom niet verder reizen.



De graaf van Hoogstraten wordt op 24 januari 1568 beschuldigd de wapens op te nemen tegen de koning. Hij moet zich net als de prins van Oranje, Lodewijk van Nassau, Hendrik Brederode, Willem van den Bergh en de graaf van Culemborg verantwoorden voor de Raad van Beroerten, de Bloedraad, die onder leiding van Alva staat.

Bij het oversteken van de rivier de Gete (Kleine Geete) bij Hoegaarden op 20 oktober raakt de graaf gewond door zijn eigen pistool. Don Frederik vernietigt de achterhoede van 3000 soldaten. Het grootste deel van het leger van Willem van Oranje is de rivier dan al over gestoken. Eind 1568 bezwijkt Hoogstraten aan zijn verwondingen. De Villers volgt hem op als bevelvoerder van het leger. (zie het eerste oranje kader).

Bronnen: Pieter Bor De Nederlandsche historien uit 1679 en dr A. van Hulzen, De Grote Geus en het falende Driemanschap, een prince van Oraengien van A.P. Bijl. .

Links: Op het marktplein van Doornik, Tournai in Henegouwen, staat een beeld van Christine van Lalaing, de vrouw van de gouverneur van Doornik. Zij blijft voor de Staten-Generaal strijden en wordt ook de prinses van Epinoy genoemd.

Toen haar man in Vlaanderen vocht streed zij in Doornik tegen Farnese. Zij kon de overgave van de stad niet verhinderen. Aan het hoofd van het garnizoen mocht zij Doornik op 29 november 1581 eervol verlaten. Voor Farnese streed op dat moment Emmanuel Filibert van Lalaing, meestal Montigny genoemd.
(bronnen: Standaard encyclopedie en Oosthoeks encyclopedie)