Frans Hals uit Vlaanderen getuige van revolutie in Holland
Voor het eerst in de geschiedenis van Europa nemen burgers het heft in eigen hand. De Hollanders, bewoners van een waterrijke en moerassige land, verzetten zich met succes tegen de Habsburgse koningen in Spanje. Antwerpen wordt in 1585 belegerd en velen, onder wie de ouders van Frans Hals, vluchten naar het noorden, naar vooral Leiden en Haarlem, waar de lakensindustrie flink begint te bloeien. In Haarlem stellen de immigranten uit Zuid-Nederland zich terughoudend op in religieuze zaken mede als gevolg van het geweld dat zij meemaakten met de contrareformatie. De beeldenstorm gaat de eerste keer aan Haarlem voorbij. De Gouden Eeuw begint. In 1610 wordt Frans Hals opgenomen in het Lucasgilde (een schildersgilde) in Haarlem. Zes jaar later krijgt hij zijn eerste grote opdracht.
Een schuttersgilde moest weer eens worden vastgelegd op een doek. Dat gebeurde met een groot feest, dat soms dagen duurde. Er waren twee schutterijcompagnieën in Haarlem: de Cluveniers (beschermheilige Sint Adrianus) en de Sint-Jorisschutterij. Bij deze laatste is hij vrijwillig soldaat en van dit schuttersgilde kreeg Frans Hals zijn eerste grote opdracht.
Plaatje rechts: Sergeant Lucas Tetterode (midden / op de achtergrond) op een doek waarop Frans Hals ook zichzelf afbeeldde, kennelijk met toestemming van zijn tevreden opdrachtgevers.
Het werk is geschilderd in 1636: De officieren en onderofficieren van de Sint-Jorisschutterij in Haarlem, vertellen over de geslaagde expeditie naar de Brabantse vesting Heusden tijdens het Spaanse beleg van Breda. Haarlemse en Haagse troepen bezetten in 1625 Heusden.
Schuttersgilde meer dan 600 jaar oud Vast staat dat Haarlem sinds 1374 een schuttersgilde telt. In 1402 waren er 120 schutters. In de zestiende eeuw kwamen er naast hand- en voetboogschutters ook busschutters met haakbussen. Een echte breuk in de schutterstraditie ontstond met de overgave van Haarlem in 1573 aan de Spanjaarden. De 300 man sterke militie werd opgeheven en in 1580, na de Spaanse bezetting, werd voortaan uit de stadsraad officieren gekozen. Zij stonden aan het hoofd van vier vendels van elk 100 man.
De twee schuttersgilden omvatten dus elk twee vendels. Elke vendels was zo groot als een compagnie. In 1612 kreeg elk gilde er nog een eenheid bij.
Een kolonel voerde een gilde aan bijgestaan door een fiscaal voor de administratie. Het kader van een compagnie bestond uit een kapitein, een luitenant en twee sergeants en een vaandeldrager of vaandrig.
(een detail uit een van de vele Schuttersgilden van Hals)
Frans Hals Opvallend is dat Van der Meer kennelijk het familiewapen van Tetrode voerde, zoals op dit schilderij van Frans Hals uit 1631 is te zien.
Bij een recente restauratie is gebleken dat onder dit portret zich nog een ander portret bevindt. Was Van der Meer niet tevreden over het resultaat en moest Hals het werk opnieuw schilderen? Of hadden de latere bezitters van het werk er belang bij dat het werk werd over geschilderd? Ook het schilderij van de vrouw van Van der Meer is overgeschilderd. Hierop staat een ander wapen.
De Haarlemse bierbrouwer, schepen en burgemeester N. van der Meer (1575-1638) is vijftien jaar voordat het portret werd gemaakt, in 1616, geschilderd op het doek Maaltijd van de officieren van de Sint Jorisschutterij.
Frans Hals schildert Haarlems adellijke families.
Hier: Nicolaes van der Meer - burgemeester.
Hij voerde het familiewapen met meerbladeren, net als de familie Van Tetrode.
(Van der Meer zit er in het midden / vooraan en was kapitein.)
Frans Hals schilderde een vergezicht op Haarlem, hier vanuit de duinen iets ten noorden van Tetterode.
Waarschijnlijk ter hoogte van het huidige gemeentehuis van Bloemendaal.
Let op: de kerk is groter afgebeeld dan werkelijk het geval is.
Ruysdael werd bekend om zijn landschappen. Hij schilderde vanuit de duinen bij Aelbregtsberg of Bloemendaal. Tetterode licht iets meer naar het zuiden; op de kaart iets naar rechts en dus dichterbij. Haarlem met de Bavo pominent aanwezig. Links ervan ligt de nog oudere kerk van het St Jansklooster van de Johanieters.
