De meeste gebouwen zijn gesloopt. Een gedeelte is onherkenbaar verbouwd. Op deze plek staan nu woningen, het politiebureau Lijnbaansgracht en bioscoop Cinecenter.

Stoomkracht
De productie van suiker was een belangrijke Amsterdamse bedrijfstak en gaat terug tot in de Gouden Eeuw. Het was de eerste industrie in de stad waar men in het begin van de 19de eeuw massaal op stoomkracht overstapte. De productiewijze bleef lang traditioneel: de gezuiverde suikermassa liet men in vormen uitharden tot zogenaamde ‘suikerbroden’. Een nevenproduct van de suikerraffinage was stroop.

De suikerfabriek Spakler & Tetterode aan de Marnixstraat. Een zeilschip ligt in water voor de fabriek.

Een onbekende fotograaf maakte de prent op 18 oktober 1905.

De ruwe rietsuiker werd per schip aangevoerd uit de tropen. In de 18de eeuw uit Suriname, na 1830 van het Indonesische eiland Java.

Faillissement
Na het midden van de 19de eeuw begon de opmars van de suikerbiet, die de rietsuiker als grondstof verdrong. Bedrijven moesten inspelen op gewijzigde omstandigheden. Er ontstond een felle internationale concurrentiestrijd. De suikerraffinaderij van Spakler & Tetterode ging in 1921 failliet. Door de ligging midden in de stad was de fabriek steeds slechter bereikbaar geworden.

(Foto's uit album
Kijkjes in en on De Granaatappel uit omstreeks 1900)

Afvloeiingsregelingen

Liquidatie
Dit is een afschrift van een proces-verbaal van de algemene vergadering van aandeelhouders in de N.V. De suikerraffinaderij voorheen Spakler en Tetterode. De raffinaderij, bekend als De Granaatappel, werd per 15 maart 1920 ontbonden. De directie nam de liquidatie van het bedrijf op zich.

Suiker
In de 17de eeuw groeide de suikerraffinaderij in Amsterdam uit tot een belangrijke industrie. Rond 1650 er zo'n 60 suikerraffinaderijen in de stad. Grondstof voor de suiker was de rietsuiker die vanaf de Surinaamse plantages werd aangevoerd. In de 18de eeuw breidden de productie en de verkoop van suiker zich nog verder uit. Suiker werd een van de voornaamste Amsterdamse exportproducten.

De Granaatappel
In de 18de eeuw stond tussen de huizen aan de Lijnbaansgracht de suikerfabriek De Granaatappel. In 1854 vestigden de heren H. van der Masch Spakler en J. Tetterode samen met drie andere vennoten een nieuwe suikerraffinaderij op het terrein van de oude suikerfabriek.

Afvloeiingsregeling
Toen er een einde kwam aan de suikerraffinaderij van Spakler en Tetterode, kregen niet alleen de directeuren, maar ook de arbeiders een afvloeiingsregeling. Er werd een hulpkas opgezet ten behoeve van beambten en werklieden.

Hoe wordt
suiker gemaakt?

Al meer dan 1000 jaar winnen mensen suiker uit het stengelsap van suikerriet. Maar sinds 200 jaar ook uit de wortel van de suikerbiet. Suikerriet is een grassoort met stengels van twee tot vier meter hoog en vier tot zes centimeter dik en komt voor in West- en Oost-Indie, Zuid-Amerika, Hawai, de Filippijnen en andere tropische gebieden.

Het sap bevat 14 tot 16 procent rietsuiker. Na het kappen worden de rietstengels in snijmolens in dunne reepjes gesneden. De suiker wordt in grote ketels (diffusiebatterijen) of ook wel in eenkoloms-uitloogtorens door heet water uit de reepjes opgelost of uitgeloogd. Het ruwsap bevat 13 tot 15 procent in water opgeloste suiker en onder andere zuren, zouten, eiwitstoffen en pectine.

Het residu wordt verbrand of als papiergrondstof verwerkt. Aan de ruwsap wordt kalkmelk toegevoegd, waarbij het grootste deel van de bijgemengde stoffen uitvlokt en neerslaat. De neerslag kan eveneens als veevoeder of als kunstmest worden verwerkt.

Na de kalkbehandeling wordt het suikersap met koolzuur of zwaveldioxyde geneutraliseerd (carbonatie). Het neutrale sap (dunsap) wordt gefiltreerd, zonodig gebleekt en na nog een keer filtreren in diksapkokers ingedampt. Tussentijds wordt nogmaals gefiltreerd en tenslotte zo ver ingedikt, dat een deel van de suiker als kristallen neerslaat.

Na centrifugeren, wassen en andere zuiveringsbewerkingen kijg je de sneeuwwitte suiker in kristal-, suikerbrood- of klontjesvorm met een zuiverheid van 99,5 procent. De stroperig, bruingekleurd bijproduct (melasse) wordt tot veevoeder verwerkt.

Tegenwoordig kan men door toepassing van adsorptief (absorberende) werkende zuiveringsmiddelen het hele zuiverings- en filtreerprocede met kalkmelk overslaan en de suiker direct door indamping van het ruwsap en wassen van de zo verkregen suikerkristallen raffineren.

(bron: Hoe werkt dat? 2. Prisma-Technica, Uitgever Het Spectrum bv)