Nederland is volgens sommigen ontstaan in het Augustijnerklooster in Dordrecht. Afgevaardigden van de adel en kooplieden uit de Hollandse steden komen in juli 1572 hier bijeen om Willem van Oranje in de strijd tegen de Spanjaarden te steunen. De prins is net afgezet door de koning maar de Hollanders erkennen hem als de enige echte stadhouder. Op de eerste vrije statenvergadering zijn aanwezig: de ballingen Jacob van Wijngaarden uit de ridderschap en Arent van Duivenvoorde, vertegenwoordiger van Lumey, Marnix, namens Willem van Oranje en de afgevaardigden van Dordrecht, Haarlem, Leiden, Gouda, Gorkum, Oudewater, Alkmaar, Hoorne, Enkhuizen, Medemblik, Edam en Monnikendam.

Links: Augustijnenklooster in Dordrecht waar de strijd tegen Spanje losbarst. Het klooster oorspronkelijk uit de 13e eeuw en herbouwd na een brand in 1512, heet nu Het Hof en de ruimte waar de eerste vrije statenvergadering werd gehouden wordt de Statenzaal (zie foto onderaan deze pagina) genoemd.

Eerste vergadering van de Staten Generaal

De vrijheid van godsdienst, een belangrijke eis van Willem van Oranje, is in het Augustijnenklooster geregeld. De verhouding met de wilde watergeus Lumey, die over troepen en wapens beschikt, is hier vastgelegd. En een derde, belangrijk punt gaat over de vraag hoe men de strijd tegen Spanje betaalt. Ook dit is hier geregeld.

Drie jaar later, op 15 januari 1575, komen de afgevaardigden van de adel en de steden weer bijeen in de voormalige eetzaal van het Augustijnenklooster. Ook gedeputeerden van Zeeland, Zaltbommel en Buren zijn naar Dordrecht gekomen. Voor de eerste keer is er een vergadering van de Staten Generaal.

De Staten Generaal en het Spaanse gezag onderhandelen in Breda over vrede in 1575. De partijen vertrouwen elkaar niet echt en eisen gijzelaars. De Spaanse edellieden Mendoza, Mondragon en Romero moeten naar Dordrecht komen, waar soldaten ze vasthouden zolang de vergadering duurt. De onderhandelingen in Breda beginnen op 3 maart en slepen zich voort tot 14 juli. Alleen de godsdienstvrijheid is niet geregeld en dus geen vrede. Op 4 juni ondertekenen de Staten in Dordrecht het Verbonde tussen de Steden van Hollant en Zeelandt, onder den Gouvernemente en gehoorsaemheydt van den Prince van Oranje.

Boven: Statenzaal in Het Hof, voormalige Augustijnenklooster, in Dordrecht.

De Unie van Dordrecht wordt onder andere door Robert Fruin gezien als de grondslag van de verenigde Nederlanden. Veel bekender is de Unie van Utrecht, gesloten op 23 januari 1579. Dit was een uitbreiding van de Unie van Dordrecht met de gewesten Gelderland, Utrecht en Groningen. Later kwamen daar de andere provincies bij.

Men zwoer de Spaanse koning formeel af (Plakkaat van Verlatinge, 26 juli 1581). Wat in Dordrecht was begonnen groeide uit tot de voor die tijd volstrekt unieke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

De tekst van de Unie van Dordrecht is ontleend aan de gedrukte Resoluties van de Staten van Holland, 1575, blz. 358-362, aanwezig in het Stadsarchief Dordrecht, archief 3, inventarisnummer1297.